Konferencja w Liège zgromadziła wybitnych badaczy i ekspertów z różnych krajów, którzy reprezentowali zarówno środowiska akademickie, jak i instytucje kultury. Wydarzenie miało na celu eksplorację metod wzmacniania i przekazywania technicznych i naukowych gestów towarzyszących ludzkiej działalności. Ważnym aspektem dyskusji było także pytanie, czy muzea sztuki współczesnej, które chętnie goszczą performanse i dbają o ich zachowanie, mogą podzielić się swoimi doświadczeniami z muzeami nauki i technologii. Poruszono również temat odtworzeń – czy kilkugodzinne rekonstrukcje złożonych praktyk gestykulacyjnych (np. związanych z ginącym zawodem) mogą być skutecznym rozwiązaniem na przyszłość.
HISTORYCY SZTUKI O AUDIODESKRYPCJI I DOSTĘPNOŚCI
Konferencja odbywała się w ramach międzynarodowego projektu UNIC 2.0 – European University of Cities in Post-Industrial Transition, który zrzesza uniwersytety z dziesięciu miast postindustrialnych, w tym Uniwersytet Łódzki. Profesor Aneta Pawłowska (dyrektor Instytutu Historii Sztuki UŁ) oraz dr Adam Drozdowski reprezentowali naszą uczelnię i wygłosili referat pt. „Audiodescription in Art Museums as a Supportive Gesture for People with Special Needs”.
Ich wystąpienie koncentrowało się na audiodeskrypcji jako narzędziu (ale też i geście kuratorskim), które wspiera osoby z dysfunkcjami wzroku i służy budowaniu inkluzywności w instytucjach kultury. Prelegenci podzielili się doświadczeniami z realizacji projektów badawczych oraz przykładami dobrych praktyk, które mogą stanowić inspirację dla innych muzeów i galerii. Ich prezentacja spotkała się z dużym zainteresowaniem i była istotnym głosem w dyskusji o dostępności sztuki.
Wśród kluczowych wątków konferencji znalazły się rozważania na temat znaczenia gestów w muzeach (jak gesty, ruch i działania mogą być przedstawiane w przestrzeni muzealnej).
Dziedzictwo rozmaitych gestów stanowi fundamentalny element naszego dziedzictwa kulturowego na przestrzeni wieków. Współczesne muzea stają przed wyzwaniem uchwycenia i przekazywania tej wiedzy gestykulacyjnej, szczególnie w przypadku gestów technicznych i naukowych, które są trudne do zachowania w pełni dynamicznej formie. Fotografia i wideo, chociaż pomocne, zatrzymują jedynie chwilę, nie oddając złożonego procesu ani ewolucji gestów. Co więcej, fragmentaryczność tych mediów – na przykład filmowanie dłoni używającej narzędzia, które pomija ruch stopy stabilizującej – często ogranicza możliwość pełnego zrozumienia kontekstu
wyjaśnia Aneta Pawłowska.
Jakie wątki poruszali pozostali uczestnicy konferencji?
- Lorenza Mondada z Uniwersytetu w Bazylei przedstawiła, jak wideo oraz instalacje artystyczne mogą dokumentować i eksponować gesty oraz praktyki społeczne w ich pełnym wymiarze.
- Tim Boon z Science Museum w Londynie omawiał, w jaki sposób obiekty muzealne opowiadają historie, zarówno poprzez swoje użytkowanie w przeszłości, jak i w czasie ich „życia” w muzeum.
- Jean-Yves Durand z Uniwersytetu w Minho podjął temat gestów technicznych związanych z rzemiosłem tradycyjnym w portugalskim regionie Minho, podkreślając wyzwania związane z ich dokumentacją i transmisją. Innym ważnym wątkiem była dostępność muzeów oraz różnorodność publiczności.
- Jaime Cuenca z Uniwersytetu Deusto w Bilbao analizował wspierającą rolę gestu powitania (Gestures of Welcome) w kontekście relacji muzealnika z odbiorcami kolekcji uniwersyteckich.
Refleksje nad rolą kolekcji uniwersyteckich w postindustrialnych miastach i ich potencjałem integracyjnym stanowiły ważny element dyskusji. Prof. Pawłowska i dr Drozdowski zaznaczyli, że audiodeskrypcja może pełnić funkcję „gestu inkluzywnego”, umożliwiając osobom niewidomym i słabowidzącym pełniejsze uczestnictwo w kulturze.
Wydarzenie w Liège podkreśliło kluczową rolę gestów – zarówno w dosłownym, jak i metaforycznym wymiarze – w budowaniu nowych, bardziej inkluzywnych narracji muzealnych. Sympozjum dowiodło, że muzea, szczególnie w miastach postindustrialnych, mogą aktywnie uczestniczyć w kształtowaniu społecznej roli sztuki, nauki i edukacji, inspirując do głębszej refleksji nad dziedzictwem kulturowym
dodaje Adam Drozdowski.
WYJĄTKOWA KOLEKCJA SZKLANYCH MODELI BLASCHKÓW
Uczestnicy sympozjum mieli też okazję zapoznać się z wyjątkowymi zbiorami Uniwersytetu w Liège, wśród których szczególną uwagę przyciągnęła kolekcja szklanych modeli stworzonych przez Leopolda i Rudolfa Blaschków. Te niezwykłe dzieła, wykonane z niespotykaną precyzją i kunsztem artystycznym, przedstawiają różnorodne organizmy morskie, takie jak meduzy, ukwiały czy ślimaki.
Modele Blaschków, powstałe pod koniec XIX wieku, miały pierwotnie pełnić funkcję narzędzi dydaktycznych, umożliwiając nauczanie i badania nad miękkimi organizmami, które były trudne do zachowania w tradycyjnych zbiorach przyrodniczych. Kolekcja Blaschków w Liège jest jednym z wielu przykładów, gdzie nauka spotyka się ze sztuką. Modele te, wykonane z ręcznie dmuchanego i malowanego szkła, nie tylko wiernie odwzorowują anatomię organizmów, lecz także stanowią dowód na niesamowite możliwości techniczne i artystyczne ich twórców. Prezentacja kolekcji na Uniwersytecie w Liège podkreśla znaczenie interdyscyplinarności, łącząc wiedzę naukową z estetyką i tradycją rzemieślniczą.
Sympozjum w Liège dostarczyło uczestnikom wyjątkowej okazji do refleksji nad historycznymi artefaktami, takimi właśnie jak modele szklane z kolekcji Blaschka. Przedmioty te, stworzone w XIX wieku jako narzędzia dydaktyczne, dziś inspirują współczesne techniki muzealne. Ich unikalny charakter podkreśla znaczenie integracji przeszłości z przyszłością poprzez nowoczesne podejście do nauczania, wystawiennictwa oraz ochrony dziedzictwa naturalnego i kulturowego.
PROJEKT „21 PLATEAUS”
Konferencja była częścią projektu „21 Plateaus – University Collections Network”, którego celem jest rozwijanie potencjału kolekcji uniwersyteckich w miastach postindustrialnych.
Zainicjowane przez prof. Carolin Behrmann z Institute for Art History Ruhr-Universität Bochum przedsięwzięcie ma na celu wspieranie współpracy między uniwersytetami i instytucjami kultury. Koncentruje się on na dziedzictwie zbiorów uniwersyteckich oraz ich potencjale integracyjnym w miastach postindustrialnych. Projekt ten dąży do zacieśnienia współpracy międzynarodowej, wymiany doświadczeń oraz rozwijania nowych formatów współpracy między różnorodnymi instytucjami akademickimi i kulturowymi.
Główne założenia projektu obejmują:
- Współpracę i wymianę doświadczeń – organizowanie spotkań, które umożliwiają uczestnikom prezentację swoich kolekcji i omówienie możliwości współpracy, takich jak wspólne seminaria, warsztaty, wystawy internetowe i objazdowe oraz wymiany studentów, stażystów, badaczy i kuratorów.
- Integrację społeczności lokalnych – aktywizacja społeczności lokalnych wokół zbiorów uniwersyteckich, z uwzględnieniem studiów postkolonialnych, dostępności i inkluzywności zbiorów, digitalizacji oraz współczesnych zamówień artystycznych.
- Rozwój i profesjonalizacja zbiorów uniwersyteckich – poprawa widoczności i profesjonalizacja kolekcji uniwersyteckich poprzez digitalizację, tworzenie wystaw wirtualnych oraz rozwój wspólnej platformy internetowej prezentującej wybrane obiekty.
- Zaangażowanie naukowe i edukacyjne – realizacja interdyscyplinarnych badań oraz programów edukacyjnych, które wzbogacają doświadczenia akademickie i kulturalne, a także wspierają rozwój kompetencji studentów i pracowników naukowych.
- Rozwijanie sieci wymiany pomiędzy uniwersytetami w zakresie gromadzenia, prezentowania, badań i edukacji związanych z kolekcjami uniwersyteckimi; zwiększenie widoczności działań i dorobku kolekcji uniwersyteckich na arenie międzynarodowej, a także promowanie ich znaczenia w kontekście współczesnych wyzwań kulturowych i społecznych.
- Stworzenie szerokiej paneuropejskiej platformy do dyskusji i refleksji nad rolą zbiorów uniwersyteckich w społeczeństwie, z uwzględnieniem ich potencjału edukacyjnego i integracyjnego.
Projekt 21 Plateaus jest częścią planu TL7 „Sztuka, kultura i kreatywność, UNICART” i stanowi ważny element programów UNIC Engaged Research, które dążą do zaangażowania społeczności w działania badawcze i kulturalne. Cykliczne spotkania konferencyjne oraz seminaria, a także wzajemne staże naukowe zacieśniają współpracę w ramach projektu „21 Plateaus” i są okazją do wymiany wiedzy i doświadczeń, co przyczynia się do wzbogacenia i rozwoju oferty edukacyjnej oraz kulturalnej w miastach postindustrialnych.
Tekst źródłowy: Aneta Pawłowska
Redakcja: Bartosz Kałużny (Centrum Komunikacji i PR UŁ)
Zdjęcia: Aneta Pawłowska, Adam Drozdowski
Misją Uniwersytetu Łódzkiego jest rzetelne prowadzenie badań naukowych oraz aktywne głoszenie prawdy z nich płynącej, tak by mądrze kształcić kolejne pokolenia, być użytecznym dla społeczeństwa oraz odważnie odpowiadać na wyzwania współczesnego świata. Doskonałość naukowa jest dla nas zawsze najlepszym kompasem. Nasze wartości to: odwaga, ciekawość, zaangażowanie, współpraca i szacunek.
